Gastroskopia to jedno z najważniejszych badań diagnostycznych w gastroenterologii, które pozwala lekarzowi „zajrzeć” do wnętrza górnego odcinka przewodu pokarmowego. Choć może wydawać się niepokojącym badaniem, w rzeczywistości jest bezpieczną i rutynową procedurą, która dostarcza bezcennych informacji o stanie naszego zdrowia.
Spis treści
Czym dokładnie jest gastroskopia?
Gastroskopia to endoskopowe badanie diagnostyczne, podczas którego lekarz za pomocą specjalnego aparatu – gastroskopu – ocenia stan przełyku, żołądka oraz początkowego odcinka dwunastnicy. Gastroskop to elastyczna rurka o średnicy około 10 mm, wyposażona w miniaturową kamerę i źródło światła, która przekazuje obraz na monitor w czasie rzeczywistym.
Dzięki temu badaniu możliwe jest nie tylko zobaczenie wnętrza przewodu pokarmowego, ale także pobranie wycinków do dalszych badań, usunięcie polipów czy zatamowanie krwawienia. To czyni gastroskopię zarówno narzędziem diagnostycznym, jak i terapeutycznym.
Ciekawostka: Pierwszy gastroskop został wynaleziony w 1868 roku przez niemieckiego lekarza Adolfa Kussmaula. Była to sztywna metalowa rurka, która sprawiała pacjentom ogromny ból. Nowoczesne, elastyczne endoskopy pojawiły się dopiero w latach 60. XX wieku.
Kiedy lekarz może zalecić gastroskopię?
Wskazania do przeprowadzenia gastroskopii są bardzo różnorodne. Najczęściej badanie to wykonuje się, gdy pacjent zgłasza długotrwałe lub uporczywe dolegliwości ze strony górnego odcinka przewodu pokarmowego.
Główne objawy wymagające diagnostyki gastroskopowej:
Przewlekłe problemy trawienne – jeśli zmagasz się z uporczywą zgagą, która nie ustępuje mimo stosowania leków, odczuwasz ciągły ból w nadbrzuszu lub masz problemy z połykaniem, gastroskopia może ujawnić przyczynę tych dolegliwości.
Niepokojące objawy ogólne – nagły, nieuzasadniony spadek masy ciała, przewlekłe nudności i wymioty, a także uczucie szybkiego nasycenia po spożyciu niewielkiej ilości pokarmu to sygnały, które wymagają dokładnej diagnostyki.
Krwawienia z przewodu pokarmowego – obecność krwi w wymiotach (może mieć wygląd fusów od kawy) lub czarne, smoliście wyglądające stolce to sytuacje wymagające natychmiastowej konsultacji lekarskiej i często gastroskopii.
Monitoring znanych schorzeń – osoby z rozpoznaną chorobą refluksową, wrzodami żołądka czy przełykiem Barretta wymagają regularnych kontroli gastroskopowych w celu oceny skuteczności leczenia i wykrycia ewentualnych powikłań.
Jak przygotować się do badania?
Właściwe przygotowanie to klucz do skutecznego przeprowadzenia gastroskopii. Podstawowym wymogiem jest stawienie się na badanie na czczo.
| Czas przed badaniem | Zalecenia |
|---|---|
| 12-8 godzin | Całkowity post pokarmowy (można pić tylko czystą wodę) |
| 4 godziny | Całkowity post płynowy – nie wolno nic pić |
| 2 godziny | Zakaz palenia papierosów i żucia gumy |
Ważne kwestie dotyczące leków: Jeśli przyjmujesz leki na stałe, koniecznie skonsultuj z lekarzem, które z nich można kontynuować, a które należy odstawić. Szczególną uwagę należy zwrócić na leki przeciwkrzepliwe – ich odstawienie lub kontynuację musi ocenić lekarz, biorąc pod uwagę ryzyko krwawienia podczas ewentualnych procedur.
Przed wizytą nie zapomnij: wyjąć protezy zębowe, soczewki kontaktowe i biżuterię. Ubierz się wygodnie w luźne ubranie, które łatwo się zdejmuje.
Przebieg badania krok po kroku
Gastroskopia przeprowadzana jest w pozycji leżącej na lewym boku z przygiętą do klatki piersiowej głową. Ta pozycja ułatwia wprowadzenie endoskopu i jest najbardziej komfortowa dla pacjenta.
Etapy procedury:
Znieczulenie miejscowe – przed wprowadzeniem endoskopu lekarz spryskuje gardło środkiem znieczulającym w sprayu (najczęściej lidokainą). To znacząco zmniejsza dyskomfort i odruch wymiotny.
Wprowadzenie endoskopu – lekarz delikatnie wprowadza elastyczną rurkę przez jamę ustną do przełyku. W tym momencie bardzo ważne jest spokojne, głębokie oddychanie przez nos, co pomaga rozluźnić mięśnie i ułatwia przejście endoskopu.
Systematyczna ocena – gastroskop jest powoli przesuwany przez przełyk do żołądka, a następnie do dwunastnicy. Lekarz dokładnie ocenia wygląd błony śluzowej, szuka ewentualnych zmian chorobowych i dokumentuje je fotograficznie.
Dodatkowe procedury – w razie potrzeby lekarz może pobrać wycinki do badania histopatologicznego, usunąć polipy lub wykonać inne procedury terapeutyczne.
Całe badanie trwa od 5 do 15 minut, w zależności od tego, czy wykonywane są dodatkowe procedury.
Czy gastroskopia boli?
Gastroskopia nie jest badaniem bolesnym, choć może być nieprzyjemna. Większość pacjentów opisuje odczucia podczas badania jako dyskomfort czy uczucie ucisku w gardle, a nie ból.
Najczęstsze odczucia to:
- Uczucie obecności obcego ciała w gardle
- Odruch wymiotny (szczególnie przy wprowadzaniu endoskopu)
- Uczucie wzdęcia (spowodowane wprowadzeniem powietrza do żołądka w celu lepszej wizualizacji)
- Zwiększone ślinienie
Dla osób szczególnie wrażliwych lub lękliwych dostępne są alternatywy: gastroskopia w sedacji (krótkie znieczulenie dożylne) lub gastroskopia przeznosowa, podczas której cieńszy endoskop wprowadzany jest przez nos, co znacząco zmniejsza odruch wymiotny.
Zalecenia po badaniu
Bezpośrednio po gastroskopii należy pozostać w placówce medycznej przez 30-60 minut w celu obserwacji. To standardowa procedura mająca na celu upewnienie się, że nie wystąpiły żadne powikłania.
Co można, a czego nie można po badaniu:
Pierwsza godzina po badaniu – nie jedz ani nie pij niczego. Znieczulenie gardła musi całkowicie ustąpić, aby uniknąć zachłyśnięcia.
Powrót do jedzenia – gdy odczucie znieczulenia całkowicie minie (zwykle po godzinie), możesz zacząć od wypicia niewielkiej ilości wody. Jeśli nie ma problemów z połykaniem, możesz stopniowo wprowadzać lekkie posiłki.
Ograniczenia w aktywności – jeśli badanie było przeprowadzone w sedacji, przez 24 godziny nie prowadź pojazdów i unikaj podejmowania ważnych decyzji. Bezpieczny transport do domu powinien zapewnić opiekun.
Możliwe powikłania i sygnały ostrzegawcze
Gastroskopia to bardzo bezpieczne badanie – poważne powikłania występują u mniej niż 0,1% pacjentów. Najczęstsze, łagodne skutki uboczne to przejściowy ból gardła i chrypka, które ustępują w ciągu 1-2 dni.
Kiedy natychmiast skontaktować się z lekarzem:
- Silny, narastający ból w klatce piersiowej lub brzuchu
- Wymioty z krwią lub krwawe stolce
- Gorączka powyżej 38°C z dreszczami
- Trudności w oddychaniu
- Silny ból gardła utrzymujący się dłużej niż 2 dni
Te objawy mogą wskazywać na rzadkie, ale poważne powikłania takie jak perforacja przewodu pokarmowego czy krwawienie i wymagają natychmiastowej interwencji medycznej.
Interpretacja wyników i dalsze postępowanie
Wstępne wyniki badania otrzymasz bezpośrednio po gastroskopii – lekarz omówi z Tobą zauważone zmiany i przekaże podstawowe informacje o stanie Twojego przewodu pokarmowego.
Jeśli podczas badania pobrano wycinki do badania histopatologicznego, pełne wyniki będą dostępne po 7-14 dniach. W zależności od wyniku może być konieczne dalsze leczenie, zmiana diety, zastosowanie leków lub kontrolne badania.
Najczęściej wykrywane schorzenia:
- Choroba refluksowa przełyku – stan zapalny spowodowany cofaniem się treści żołądkowej do przełyku
- Zapalenie błony śluzowej żołądka – często związane z infekcją bakterią Helicobacter pylori
- Choroba wrzodowa – owrzodzenia w żołądku lub dwunastnicy
- Polipy żołądka – łagodne zmiany, które mogą wymagać usunięcia
- Zmiany nowotworowe – wcześnie wykryte dają najlepsze rokowania
Przeciwwskazania do gastroskopii
Chociaż gastroskopia jest bezpiecznym badaniem, istnieją sytuacje, w których jej wykonanie może być niemożliwe lub ryzykowne.
Bezwzględne przeciwwskazania to przede wszystkim:
- Świeży zawał serca (poniżej 6 tygodni)
- Niestabilna choroba wieńcowa
- Ostra niewydolność oddechowa
- Podejrzenie perforacji przewodu pokarmowego
- Brak współpracy ze strony pacjenta przy niemożności wykonania sedacji
W przypadku przeciwwskazań względnych (jak ciążę, zaburzenia krzepnięcia czy ciężkie choroby towarzyszące) lekarz indywidualnie ocenia stosunek korzyści do ryzyka.
Podsumowanie
Gastroskopia to nowoczesne, bezpieczne i bardzo skuteczne narzędzie diagnostyczne, które pozwala na wczesne wykrycie i leczenie chorób górnego odcinka przewodu pokarmowego. Choć może budzić obawy, właściwe przygotowanie i zrozumienie przebiegu badania znacznie ułatwia jego przejście.
Pamiętaj: wczesna diagnostyka to klucz do skutecznego leczenia. Jeśli Twój lekarz zaleca gastroskopię, nie odkładaj jej bez uzasadnionego powodu. Współczesne metody wykonywania tego badania są znacznie bardziej komfortowe niż kiedyś, a korzyści diagnostyczne zdecydowanie przewyższają przejściowy dyskomfort.
Źródła:
- European Society of Gastrointestinal Endoscopy (ESGE). Guidelines for sedation in gastrointestinal endoscopy. Endoscopy 2021; 53: 1256-1272.
- American Society for Gastrointestinal Endoscopy. Standards of Practice Committee. Appropriate use of GI endoscopy. Gastrointest Endosc 2012; 75: 1127-1131.
- British Society of Gastroenterology. Guidelines for the use of upper gastrointestinal endoscopy. Gut 2013; 62: 1659-1672.
- World Health Organization. Endoscopy: Guidelines for safe procedures. WHO Press, Geneva 2019.
- National Institute for Health and Care Excellence (NICE). Suspected cancer: recognition and referral. NICE guideline NG12, 2015.
