Wirusowe zapalenie wątroby typu C (WZW C) to choroba zakaźna, która przez długi czas była uważana za nieuleczalną. Dziś sytuacja wygląda zupełnie inaczej – nowoczesne leki pozwalają na całkowite wyleczenie w ponad 95% przypadków. To choroba, która może latami rozwijać się bezobjawowo, dlatego tak ważne jest jej wczesne wykrycie i odpowiednie leczenie.
Najważniejsze fakty o WZW C:
- Można go całkowicie wyleczyć w 95% przypadków.
- Leczenie trwa tylko 8-12 tygodni.
- Jest w pełni refundowane w Polsce.
- Często przebiega bezobjawowo.
- Bez leczenia może prowadzić do marskości i raka wątroby.
Spis treści
Czym jest WZW C i jak można się zarazić?
Wirusowe zapalenie wątroby typu C wywołuje wirus HCV, który atakuje komórki wątroby i może prowadzić do jej poważnych uszkodzeń. W przeciwieństwie do WZW A czy B, przeciwko WZW C nie ma szczepionki ochronnej.
Wirus HCV występuje w kilku genotypach, z których w Polsce najczęściej spotykane są genotypy 1a, 1b oraz 3a. Każdy z nich wymaga nieco innego podejścia terapeutycznego, dlatego określenie genotypu jest kluczowe dla powodzenia leczenia.
Jak dochodzi do zakażenia?
Zakażenie WZW C następuje głównie przez kontakt z zakażoną krwią. Do najczęstszych sytuacji ryzyka należą:
Wysokie ryzyko zakażenia:
- Używanie wspólnych igieł i strzykawek (szczególnie przy narkomanii)
- Niesterylne zabiegi medyczne (głównie przed rokiem 1992)
- Transfuzje krwi sprzed wprowadzenia obowiązkowych testów
- Kontakt z zakażoną krwią w miejscu pracy (personel medyczny)
Umiarkowane ryzyko:
- Tatuowanie i piercing w niehigienicznych warunkach
- Wspólne używanie przedmiotów higieny (maszynki, szczoteczki do zębów)
- Kontakty seksualne (ryzyko niższe niż przy WZW B)
- Przekazanie z matki na dziecko podczas porodu
Ciekawostka: Według Światowej Organizacji Zdrowia, na świecie żyje około 58 milionów ludzi zakażonych wirusem HCV, a rocznie z powodu powikłań WZW C umiera około 290 tysięcy osób.
Objawy WZW C – dlaczego nazywa się go „cichym zabójcą”?
WZW C zyskało miano „cichego zabójcy”, ponieważ u większości osób przez lata przebiega bez żadnych objawów. Ta pozorna niewinność jest jednak bardzo myląca – w tym czasie wirus systematycznie niszczy wątrobę.
Ostra faza WZW C (pierwsze 6 miesięcy)
Objawy ostrej fazy pojawiają się tylko u 15-25% zakażonych osób i często przypominają zwykłą infekcję:
- Przewlekłe zmęczenie i osłabienie
- Bóle mięśni i stawów
- Nudności i brak apetytu
- Subfebrylność
- Rzadko: żółtaczka (tylko u 10-20% pacjentów)
U około 25% osób organizm sam radzi sobie z infekcją i dochodzi do spontanicznego wyleczenia. Pozostałe 75% przechodzi w fazę przewlekłą.
Przewlekła faza WZW C
W tej fazie objawy są jeszcze bardziej niespecyficzne lub całkowicie nieobecne:
- Stałe uczucie zmęczenia
- Problemy z koncentracją
- Zaburzenia snu
- Depresja i drażliwość
- Bóle stawów
Powikłania zaawansowanej choroby
Nieleczone WZW C może po latach prowadzić do poważnych powikłań:
| Powikłanie | Częstość występowania | Czas rozwoju |
|---|---|---|
| Marskość wątroby | 20-30% przypadków | 15-30 lat |
| Rak wątroby | 1-4% rocznie przy marskości | Po rozwoju marskości |
| Niewydolność wątroby | W zaawansowanych przypadkach | Faza końcowa |
Objawy marskości wątroby:
- Powiększenie brzucha (wodobrzusze)
- Żółtaczka
- Świąd skóry
- Skłonność do krwawień
- Splątanie hepatyczne
Diagnostyka WZW C – jak wykryć chorobę?
Diagnostyka WZW C opiera się na badaniach laboratoryjnych, które pozwalają nie tylko potwierdzić zakażenie, ale też ocenić jego zaawansowanie.
Podstawowe badania diagnostyczne
1. Test przeciwciał anti-HCV
- Pierwszy test przesiewowy
- Wykrywa przeciwciała wyprodukowane przez organizm
- Nie rozróżnia zakażenia aktywnego od przebytego
2. Test HCV RNA (PCR)
- Potwierdza aktywne zakażenie
- Określa ilość wirusa we krwi (obciążenie wirusowe)
- Niezbędny do potwierdzenia diagnozy
3. Genotypowanie HCV
- Określa typ wirusa
- Kluczowe dla wyboru odpowiedniej terapii
- W Polsce dominują genotypy 1a, 1b i 3a
Ocena stanu wątroby
Badania biochemiczne:
- ALT, AST – enzymy wątrobowe (mogą być prawidłowe!)
- Bilirubina – wskaźnik funkcji wątroby
- Albumina – białko produkowane przez wątrobę
- Czas protrombinowy – ocena funkcji krzepnięcia
Nowoczesne metody oceny włóknienia:
- FibroScan (elastografia) – bezbolesne badanie oceniające twardość wątroby
- Wskaźniki biochemiczne (APRI, FIB-4) – obliczane na podstawie wyników krwi
- Biopsja wątroby – obecnie rzadko wykonywana, tylko w wyjątkowych przypadkach
Leczenie WZW C – rewolucja w medycynie
Leczenie WZW C przeszło prawdziwą rewolucję. Jeszcze kilka lat temu terapia trwała rok, miała liczne skutki uboczne i była skuteczna tylko u połowy pacjentów. Dziś WZW C można wyleczyć w 95% przypadków, a leczenie trwa tylko 8-12 tygodni.
Nowoczesne leki DAA (Direct Acting Antivirals)
Przełomem było wprowadzenie leków bezpośrednio działających na wirusa (DAA). Blokują one konkretne białka niezbędne do rozmnażania się HCV:
- Inhibitory proteazy NS3/4A (np. glecaprevir)
- Inhibitory NS5A (np. pibrentaswir, welpataswir)
- Inhibitory polimerazy NS5B (np. sofosbuwir)
Zalety terapii DAA:
- Skuteczność powyżej 95%
- Krótki czas leczenia (8-12 tygodni)
- Minimalne skutki uboczne
- Możliwość leczenia nawet u pacjentów z marskością
Najczęściej stosowane schematy leczenia
| Lek | Genotypy | Czas leczenia | Skuteczność |
|---|---|---|---|
| Sofosbuwir + Welpataswir | Wszystkie | 12 tygodni | >95% |
| Glecaprevir + Pibrentaswir | Wszystkie | 8-12 tygodni | >95% |
| Sofosbuwir + Velpataswir + Voxilaprevir | Leczenie ratunkowe | 12 tygodni | >95% |
Monitorowanie leczenia
Podczas terapii:
- Kontrola po 4 tygodniach leczenia
- Ocena tolerancji i interakcji z innymi lekami
- Rzadko potrzebne częste kontrole
Po zakończeniu leczenia:
- SVR12 – główny cel leczenia (brak wirusa 12 tygodni po zakończeniu terapii)
- SVR12 oznacza trwałe wyleczenie
- Ryzyko nawrotu choroby poniżej 1%
Leczenie w grupach specjalnych
Pacjenci z marskością wątroby
- Wydłużenie leczenia do 12 tygodni
- Dokładne monitorowanie funkcji wątroby
- Możliwość poprawy funkcji wątroby po wyleczeniu
Pacjenci z niewydolnością nerek
- Dostosowanie dawek niektórych leków
- Unikanie leków wydalanych przez nerki
- Bezpieczne schematy dostępne dla wszystkich pacjentów
Kobiety w ciąży
- Leczenie po porodzie
- Karmienie piersią bezpieczne po wyleczeniu
- Nowe badania nad bezpieczeństwem w ciąży
Refundacja leczenia w Polsce
Leczenie WZW C jest w pełni refundowane przez NFZ w ramach programu lekowego. Kwalifikacja do programu wymaga:
- Potwierdzenia zakażenia (HCV RNA dodatni)
- Oceny stanu wątroby
- Wykluczenia przeciwwskazań
- Zgody pacjenta na leczenie
Program obejmuje wszystkie nowoczesne leki DAA, niezależnie od genotypu wirusa czy zaawansowania choroby wątroby.
Profilaktyka – jak się chronić przed WZW C?
Ponieważ nie ma szczepionki przeciwko WZW C, podstawą profilaktyki jest unikanie kontaktu z zakażoną krwią:
Zasady bezpieczeństwa:
- Używanie tylko sterylnego sprzętu medycznego
- Unikanie wspólnych igieł i strzykawek
- Ostrożność przy zabiegach kosmetycznych (tatuaże, piercing)
- Nieużywanie wspólnych przedmiotów higieny
- Stosowanie prezerwatyw (szczególnie w grupach wysokiego ryzyka)
Grupy wymagające regularnych badań:
- Osoby używające lub używające narkotyków dożylnie
- Pacjenci dializowani
- Pracownicy służby zdrowia
- Osoby zakażone HIV lub WZW B
- Dzieci matek zakażonych HCV
Rokowanie po wyleczeniu WZW C
Skuteczne leczenie WZW C przynosi spektakularne korzyści:
- Całkowite zatrzymanie uszkadzania wątroby
- Zmniejszenie ryzyka raka wątroby o 75%
- Poprawa funkcji wątroby (nawet przy marskości)
- Znaczna poprawa jakości życia
- Zmniejszenie ryzyka zgonu z przyczyn wątrobowych o 85%
Ważne jest jednak pamiętanie, że wyleczenie nie daje odporności – można ponownie zakazić się wirusem HCV. Dlatego osoby z grup ryzyka powinny nadal przestrzegać zasad profilaktyki.
Przyszłość walki z WZW C
Światowa Organizacja Zdrowia postawiła sobie ambitny cel – eliminację WZW C do 2030 roku. Oznacza to zmniejszenie liczby nowych zakażeń o 90% i zgonów o 65%. Dzięki skutecznym lekom cel ten jest osiągalny, pod warunkiem:
- Zwiększenia wykrywalności zakażeń
- Powszechnego dostępu do leczenia
- Skutecznych programów profilaktycznych
- Redukcji szkód wśród osób używających narkotyków
Podsumowanie
WZW C to choroba, która z nieuleczalnej stała się w pełni wyleczalna. Kluczem do sukcesu jest wczesne wykrycie i odpowiednie leczenie nowoczesnymi lekami DAA. Jeśli należysz do grupy ryzyka lub masz powody do niepokoju, nie zwlekaj z wykonaniem badań. Pamiętaj – im wcześniej zostanie wykryte zakażenie, tym lepsze rokowanie i mniejsze ryzyko powikłań.
Źródła:
- World Health Organization. Hepatitis C – Key facts. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/hepatitis-c
- European Association for the Study of the Liver. EASL Recommendations on Treatment of Hepatitis C: Final update of the series. Journal of Hepatology 2020.
- Narodowy Fundusz Zdrowia. Program lekowy „Leczenie przewlekłego wirusowego zapalenia wątroby typu C”. https://www.nfz.gov.pl
- Główny Inspektorat Sanitarny. Wirusowe zapalenie wątroby typu C. https://gis.gov.pl
- Centers for Disease Control and Prevention. Hepatitis C Questions and Answers for Health Professionals. https://www.cdc.gov/hepatitis/hcv/
- Polskie Towarzystwo Gastroenterologii. Rekomendacje postępowania w wirusowym zapaleniu wątroby typu C. Gastroenterologia Kliniczna 2020.
