Wysoko w peruwiańskich Andach, na wysokości przekraczającej 4000 metrów nad poziomem morza, rośnie niezwykła roślina, którą rdzenni mieszkańcy cenią od ponad dwóch tysięcy lat. Korzeń maca (Lepidium meyenii), zwany również peruwiańskim żeń-szeniem, stopniowo zdobywa uznanie na całym świecie jako jeden z najcenniejszych superfoods.
Spis treści
Co to jest korzeń maca?
Maca należy do rodziny kapustowatych (Brassicaceae) i jest blisko spokrewniona z rzeżuchą, kapustą czy brokuła-mi. Jej niewielka, bulwiasta część podziemna przypomina kształtem korzeń pietruszki lub rzepę, ale to właśnie w niej kryją się wszystkie cenne właściwości tej rośliny.
Roślina ta jest prawdziwą mistrzynią przetrwania – rozwija się w ekstremalnych warunkach wysokogórskich, gdzie temperatury wahają się od -10°C do +18°C, a promieniowanie UV jest szczególnie intensywne. Te trudne warunki sprawiają, że maca wytwarza wyjątkowe związki bioaktywne, które pomagają jej się bronić.
Rodzaje i odmiany maca
Korzeń maca występuje w kilku odmianach kolorystycznych, z których każda ma nieco inne właściwości:
| Odmiana | Kolor | Główne właściwości |
|---|---|---|
| Maca żółta | Kremowo-żółta | Najbardziej uniwersalna, łagodna w smaku |
| Maca czerwona | Czerwono-różowa | Szczególnie korzystna dla kobiet, wspiera równowagę hormonalną |
| Maca czarna | Ciemno-fioletowa/czarna | Najbardziej stymulująca, popularna wśród sportowców |
| Maca fioletowa | Fioletowa | Bogata w antocyjany, silne właściwości antyoksydacyjne |
„Maca to jedna z niewielu roślin na świecie, która może rosnąć i owocować na wysokości ponad 4300 metrów nad poziomem morza, co czyni ją najwyżej uprawianą rośliną żywności na Ziemi” – FAO (Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa)
Skład chemiczny i wartości odżywcze
Korzeń maca to prawdziwa skarbnica składników odżywczych. W suchej masie zawiera przede wszystkim węglowodany (60-75%), które stanowią główne źródło energii. Białko stanowi 10-14% składu, dostarczając wszystkich niezbędnych aminokwasów, włączając te, których organizm nie potrafi samodzielnie wyprodukować.
Kluczowe składniki aktywne:
Makamidy i makarieny – unikalne związki alkaloidowe, które są charakterystyczne tylko dla maca i odpowiadają za jej właściwości adaptogenne.
Glukozynolany – związki siarkowe typowe dla roślin z rodziny kapustowatych, wykazujące działanie przeciwnowotworowe i detoksykujące.
Sterole roślinne – naturalnie występujące związki, które mogą wspierać zdrowie sercowo-naczyniowe.
Witaminy i minerały w maca:
- Witaminy z grupy B (B1, B2, B3, B6) – niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego
- Witamina C – silny antyoksydant wspierający odporność
- Żelazo – zapobiega niedokrwistości
- Potas – reguluje ciśnienie krwi
- Wapń – wzmacnia kości i zęby
- Cynk – wspiera układ immunologiczny i gojenie ran
Właściwości zdrowotne korzenia maca
Działanie adaptogenne
Maca klasyfikowana jest jako adaptogen – substancja pomagająca organizmowi radzić sobie ze stresem i przywracać równowagę. Adaptogeny działają dwukierunkowo: pobudzają gdy organizm jest wyczerpany, a uspokajają gdy jest nadmiernie pobudzony.
Wpływ na libido i płodność
Jednym z najlepiej udokumentowanych działań maca jest zwiększanie libido u obu płci. Badania kliniczne pokazują, że regularne spożywanie maca przez 6-8 tygodni może znacząco poprawić popęd seksualny, niezależnie od poziomu hormonów płciowych.
U mężczyzn maca może wspierać jakość nasienia poprzez zwiększenie liczby i ruchliwości plemników. Związane jest to z wysoką zawartością argininy – aminokwasu, który poprawia przepływ krwi i wpływa korzystnie na funkcje reprodukcyjne.
Energia i wytrzymałość fizyczna
Korzeń maca to naturalny booster energii bez zawartości kofeiny. Sportowcy cenią go za zdolność do zwiększania wytrzymałości i skracania czasu regeneracji po intensywnym wysiłku. Wysoką wartość energetyczną zawdzięcza bogatemu składowi węglowodanów złożonych, które uwalniają energię stopniowo.
Wsparcie dla kobiet w menopauzie
Fitohormony zawarte w maca mogą łagodzić nieprzyjemne objawy menopauzy, takie jak uderzenia gorąca, wahania nastroju czy problemy ze snem. W przeciwieństwie do terapii hormonalnej, maca działa łagodnie, nie wprowadzając do organizmu syntetycznych hormonów.
Wpływ na funkcje poznawcze
Regularne spożywanie maca może poprawić pamięć, koncentrację i ogólne funkcje poznawcze. Za te właściwości odpowiadają głównie antyoksydanty chroniące komórki mózgu przed uszkodzeniem przez wolne rodniki.
Sposoby stosowania i dawkowanie
Formy dostępne na rynku:
- Proszek z suszonego korzenia – najbardziej naturalna forma, zachowująca wszystkie składniki
- Kapsułki z ekstraktem – wygodne w dawkowaniu, często standaryzowane pod kątem zawartości składników aktywnych
Zalecane dawkowanie wynosi 1-3 gramy dziennie dla proszku lub zgodnie z instrukcją producenta dla kapsułek. Najlepiej zacząć od mniejszych dawek (0,5-1 gram) i stopniowo zwiększać, obserwując reakcję organizmu.
Jak spożywać proszek maca:
Najlepsze połączenia smakowe:
- Smoothie z bananem i mlekiem migdałowym
- Owsianka z miodem i cynamonem
- Jogurt naturalny z owocami
- Kawa zbożowa lub kakao
- Napoje roślinne (mleko owsiane, sojowe)
Ważne: Unikaj podgrzewania maca powyżej 40°C, aby zachować wszystkie cenne właściwości. Dodawaj proszek do już lekko ostudzoną napojów.
Przeciwwskazania i ostrożności
Chociaż maca jest ogólnie bezpieczna dla większości osób, istnieją pewne sytuacje wymagające ostrożności:
Unikaj maca jeśli:
- Jesteś w ciąży lub karmisz piersią (brak wystarczających badań bezpieczeństwa)
- Masz problemy z tarczycą (glukozynolany mogą wpływać na wchłanianie jodu)
- Przyjmujesz leki hormonalne (może wchodzić w interakcje)
- Cierpisz na wysokie ciśnienie krwi (skonsultuj z lekarzem)
Możliwe skutki uboczne obejmują łagodne dolegliwości żołądkowe w pierwszych dniach stosowania oraz, rzadko, bezsenność przy przyjmowaniu wieczorem.
Jak wybierać wysokiej jakości maca
Na co zwrócić uwagę przy zakupie:
- Pochodzenie – najlepsze produkty pochodzą z Peru, szczególnie z regionu Junin
- Certyfikaty organiczne – gwarantują brak pestycydów i sztucznych dodatków
- Sposób przetwarzania – żelatynizowana maca jest łatwiejsza w trawieniu
- Opakowanie – powinno chronić przed światłem i wilgocią
- Data przydatności – świeże produkty zachowują więcej składników aktywnych
Przechowywanie
Proszek maca należy przechowywać w szczelnie zamkniętym pojemniku, w chłodnym i ciemnym miejscu. W odpowiednich warunkach zachowa swoje właściwości przez 2-3 lata. Po otwarciu opakowania najlepiej wykorzystać produkt w ciągu 6-12 miesięcy.
Podsumowanie
Korzeń maca to fascynująca roślina, która łączy tradycyjną mądrość peruwiańskich Indian z nowoczesnymi badaniami naukowymi. Jej wszechstronne działanie na organizm – od zwiększania energii, przez wsparcie funkcji seksualnych, po poprawę nastroju – czyni ją wartościowym dodatkiem do zdrowej diety.
Pamiętaj jednak, że maca to suplement, a nie lekarstwo. Najlepsze rezultaty uzyskasz, stosując ją regularnie jako część zrównoważonego stylu życia, który obejmuje właściwe odżywianie, aktywność fizyczną i zarządzanie stresem.
Przed wprowadzeniem maca do swojej diety, szczególnie jeśli masz problemy zdrowotne lub przyjmujesz leki, skonsultuj się z lekarzem lub dietetykiem.
Źródła:
- Gonzales, G. F. (2012). Ethnobiology and ethnopharmacology of Lepidium meyenii (Maca), a plant from the Peruvian Highlands. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, 2012.
- Dini, A., et al. (1994). Chemical composition of Lepidium meyenii. Food Chemistry, 49(4), 347-349.
- Sandoval, M., et al. (2002). Antioxidant activity of the cruciferous vegetable Maca (Lepidium meyenii). Food Chemistry, 79(2), 207-213.
- National Center for Complementary and Integrative Health (NCCIH). Maca. U.S. Department of Health & Human Services.
- Stone, M., et al. (2009). A pilot investigation into the effect of maca supplementation on physical activity and sexual desire in sportsmen. Journal of Ethnopharmacology, 126(3), 574-576.
- Gonzales, G. F., et al. (2005). Lepidium meyenii (maca) improved semen parameters in adult men. Asian Journal of Andrology, 3(4), 301-303.
- Brooks, N. A., et al. (2008). Beneficial effects of Lepidium meyenii (maca) on psychological symptoms and measures of sexual dysfunction in postmenopausal women are not related to estrogen or androgen content. Menopause, 15(6), 1157-1162.
- Gonzales, G. F., et al. (2001). Effect of Lepidium meyenii (maca), a root with aphrodisiac and fertility-enhancing properties, on serum reproductive hormone levels in adult healthy men. Journal of Endocrinology, 176(1), 163-168.
- Stojanovska, L., et al. (2015). Maca reduces blood pressure and depression, in a pilot study in postmenopausal women. Climacteric, 18(1), 69-78.
