Kiła, znana również jako syfilis, to jedna z najstarszych i najbardziej podstępnych chorób przenoszonych drogą płciową. Mimo że jej historia sięga XV wieku, nadal stanowi poważny problem zdrowia publicznego. Charakteryzuje się fazowym przebiegiem, w którym okresy z wyraźnymi objawami przeplatają się z latami pozornego spokoju.
Spis treści
Czym jest kiła i jak można się nią zarazić?
Kiła to choroba bakteryjna wywołana przez Treponema pallidum – spiralną bakterię, która jest niezwykle wrażliwa na warunki zewnętrzne. Oznacza to, że zakażenie praktycznie zawsze następuje przez bezpośredni kontakt z zarażoną osobą.
Główne drogi zakażenia to:
- Kontakty seksualne – dopochwowe, analne i oralne (najczęstsza droga)
- Zakażenie matczyno-płodowe – przez łożysko podczas ciąży
- Kontakt z krwią – bardzo rzadko, głównie przez wspólne używanie igieł
„Według Światowej Organizacji Zdrowia, rocznie na całym świecie odnotowuje się około 6 milionów nowych przypadków kiły wśród osób w wieku 15-49 lat.”
Wbrew powszechnym obawom, nie można zarazić się kiłą przez:
- Korzystanie ze wspólnych toalet, wanien czy basenów
- Dotykanie klamek, ubrań czy naczyń używanych przez chorą osobę
- Zwykłe uściski czy pocałunki w policzek
Jak rozpoznać pierwsze objawy kiły?
Kiła przebiega w czterech wyraźnych fazach, z których każda ma charakterystyczne objawy. Problem polega na tym, że wiele z nich jest łatwo przegapić lub pomylić z innymi dolegliwościami.
Kiła pierwotna – początek choroby
Czas wystąpienia: 10-90 dni po zakażeniu (średnio 3 tygodnie)
Pierwszym znakiem kiły jest tak zwany szankier twardy – charakterystyczny wrzód, który pojawia się w miejscu, gdzie bakteria przedostała się do organizmu.
Cechy szankiera:
- Okrągły lub owalny kształt
- Twardy w dotyku
- Całkowicie bezbolesny
- Czyste, nieropiejące dno
- Średnica 1-2 cm
Szankier najczęściej lokalizuje się na narządach płciowych, ale może także pojawić się w jamie ustnej, na wargach czy w okolicy odbytu. Po 3-6 tygodniach goi się samoistnie, pozostawiając jedynie niewielką bliznę lub przebarwienie.
Uwaga! Brak bólu sprawia, że wiele osób bagatelizuje ten objaw lub w ogóle go nie zauważa, szczególnie gdy znajduje się w trudno dostępnym miejscu.
Kiła wtórna – gdy choroba się rozprzestrzenia
Czas wystąpienia: 4-10 tygodni po zagojeniu szankiera
To najbardziej charakterystyczna faza kiły, w której objawy są już wyraźnie widoczne. Bakterie rozprzestrzeniają się po całym organizmie przez układ krwionośny.
Typowe objawy to:
Zmiany skórne:
- Rozsiana wysypka – symetryczna, plamisto-grudkowa o różowo-miedzianym kolorze
- Lokalizacja: tułów, kończyny, charakterystycznie także dłonie i podeszwy stóp
- Brak świądu – wysypka nie swędzi, co odróżnia ją od innych chorób skórnych
Objawy ogólne:
- Gorączka i złe samopoczucie przypominające grypę
- Bóle głowy, mięśni i stawów
- Powiększenie węzłów chłonnych w całym ciele
- Łysienie plackowate – charakterystyczne „wygryzienia” we włosach
Zmiany w jamie ustnej:
- Białawe naloty na języku i błonie śluzowej
- Bezbolesne owrzodzenia w gardle
Kiła utajona – pozorny spokój
Po ustąpieniu objawów wtórnych choroba przechodzi w fazę utajoną, która może trwać nawet kilkadziesiąt lat. W tym czasie pacjent nie odczuwa żadnych dolegliwości, ale bakterie pozostają w organizmie.
Dzielimy ją na:
- Wczesną utajoną (do 2 lat) – pacjent może zarażać innych
- Późną utajoną (po 2 latach) – ryzyko zakażenia innych jest minimalne
Kiła trzeciorzędowa – poważne powikłania
Czas wystąpienia: 3-15 lat po zakażeniu
U około 30% nieleczonych pacjentów rozwijają się nieodwracalne zmiany narządowe. To najbardziej niebezpieczna faza choroby.
| Typ powikłania | Objawy | Konsekwencje |
|---|---|---|
| Kiła sercowo-naczyniowa | Bóle w klatce piersiowej, duszność | Niewydolność serca, tętniak aorty |
| Neurokiła | Zaburzenia pamięci, demencja, porażenia | Trwałe uszkodzenie mózgu |
| Kilaki (gumiaki) | Twarde guzy w skórze, kościach, narządach | Destrukcyjne zniszczenia tkanek |
Kiła wrodzona – zagrożenie dla dziecka
Ciężarne kobiety zarażone kiłą mogą przekazać infekcję swojemu dziecku przez łożysko. Bez leczenia ryzyko zakażenia płodu wynosi nawet 80%.
Objawy u noworodków:
- Charakterystyczna wysypka na dłoniach i podeszwach
- Powiększenie wątroby i śledziony
- Nieżyt nosa z krwistymi wydzielinami
- Zaburzenia rozwoju kości
Późne następstwa (po 2 roku życia):
- Triada Hutchinsona: charakterystyczne zęby, zapalenie rogówki, głuchota
- Nos „siodełkowaty” z zapadniętym grzbietem
- Opóźnienie rozwoju psychoruchowego
Jak diagnozuje się kiłę?
Rozpoznanie kiły opiera się głównie na badaniach serologicznych krwi, które wykrywają przeciwciała przeciwko Treponema pallidum.
Najważniejsze testy:
- VDRL/RPR – testy przesiewowe (mogą dawać wyniki fałszywie dodatnie)
- TPHA/FTA-ABS – testy potwierdzające (bardziej specyficzne)
W przypadku podejrzenia neurokiły konieczne może być badanie płynu mózgowo-rdzeniowego pobieranego podczas nakłucia lędźwiowego.
Leczenie kiły – skuteczne, ale wymagające cierpliwości
Dobra wiadomość: kiła jest całkowicie uleczalna, szczególnie gdy zostanie wykryta we wczesnych stadiach.
Leczenie z wyboru:
- Penicylina – najskuteczniejszy antybiotyk przeciwko kile
- Postać i dawkowanie zależą od stadium choroby
- W stadium wczesnym: jeden zastrzyk penicyliny benzatynowej
- W stadium późnym: seria trzech zastrzyków w odstępach tygodniowych
Alternatywy przy alergii na penicylinę:
- Doksycyklina (doustnie przez 14-28 dni)
- Azytromycyna (w wybranych przypadkach)
Reakcja Herxheimera – u niektórych pacjentów w pierwszych 24 godzinach po leczeniu może wystąpić przejściowe pogorszenie objawów z gorączką i bólami. To normalna reakcja organizmu na masowe obumieranie bakterii.
Jak zapobiegać kile?
Nie ma szczepionki przeciwko kile, dlatego profilaktyka opiera się na bezpiecznych zachowaniach:
- Używanie prezerwatyw przy każdym kontakcie seksualnym
- Ograniczenie liczby partnerów seksualnych
- Regularne badania w przypadku częstej zmiany partnerów
- Unikanie seksu pod wpływem substancji psychoaktywnych
Ważne: Po wyleczeniu można zarazić się kiłą ponownie – choroba nie pozostawia trwałej odporności.
Kiedy koniecznie udać się do lekarza?
Natychmiast skonsultuj się z lekarzem, jeśli:
- Zauważysz bezbolesny wrzód na narządach płciowych, w jamie ustnej lub odbycie
- Pojawi się nietypowa wysypka, szczególnie na dłoniach i podeszwach stóp
- Masz objawy grypopodobne z powiększonymi węzłami chłonnymi
- Miałeś niezabezpieczony kontakt seksualny z osobą potencjalnie zarażoną
Pamiętaj: Im wcześniej zostanie postawiona diagnoza i rozpoczęte leczenie, tym lepsze rokowanie i mniejsze ryzyko powikłań.
Podsumowanie
Kiła to poważna, ale całkowicie uleczalna choroba. Jej podstępny charakter polega na fazowym przebiegu – okresy z wyraźnymi objawami przeplatają się z latami bez żadnych dolegliwości. Kluczem do sukcesu jest wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie antybiotykiem.
Najważniejsze to nie bagatelizować niepokojących objawów i regularnie badać się, szczególnie prowadząc aktywne życie seksualne. Współczesna medycyna potrafi skutecznie leczyć kiłę – pod warunkiem, że zostanie ona wykryta na czas.
Źródła:
- World Health Organization. (2023). Sexually transmitted infections (STIs). WHO Fact Sheets.
- Centers for Disease Control and Prevention. (2024). Syphilis – CDC Fact Sheet. U.S. Department of Health & Human Services.
- European Centre for Disease Prevention and Control. (2023). Syphilis – Annual Epidemiological Report. ECDC Stockholm.
- Główny Inspektorat Sanitarny. (2023). Choroby zakaźne i zatrucia w Polsce – Raporty roczne. GIS, Warszawa.
- Workowski KA, Bachmann LH, Chan PA, et al. (2021). Sexually Transmitted Infections Treatment Guidelines, 2021. MMWR Recomm Rep. CDC.
