Niedobór potasu – objawy, skutki i jak go uzupełnić

Potas to jeden z najważniejszych minerałów w naszym organizmie, a jego niedobór może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. Mimo że większość ludzi nie zdaje sobie z tego sprawy, niedobór potasu dotyka znaczną część populacji, szczególnie osoby starsze i przyjmujące określone leki.

Według badań Światowej Organizacji Zdrowia, aż 87% dorosłych na świecie nie spożywa zalecanej dziennej dawki potasu, która wynosi 3510 mg.

Dlaczego potas jest tak ważny dla naszego organizmu?

Potas to elektrolit, który odgrywa kluczową rolę w wielu procesach życiowych. Znajduje się głównie wewnątrz komórek – aż 98% całego potasu w organizmie jest zlokalizowane właśnie tam. Pozostałe 2% krąży we krwi i płynach międzykomórkowych, ale to właśnie to małe stężenie jest niezwykle istotne dla naszego zdrowia.

Potas reguluje równowagę płynów w komórkach, umożliwia prawidłowe przewodzenie impulsów nerwowych i kontroluje skurcze mięśni, w tym najważniejszego – serca. Pomaga również utrzymać prawidłowe ciśnienie krwi, wspiera funkcjonowanie nerek oraz uczestniczy w metabolizmie węglowodanów i białek.

Kiedy mówimy o niedoborze potasu?

Prawidłowe stężenie potasu we krwi wynosi 3,5–5,2 mmol/l. Gdy spada poniżej 3,5 mmol/l, mówimy o hipokaliemii – medycznym określeniu niedoboru potasu.

Stopnie niedoboru potasu:

Co prowadzi do niedoboru potasu?

Przyczyn niedoboru potasu jest wiele, ale można je podzielić na kilka głównych kategorii.

Utrata potasu przez nerki to najczęstsza przyczyna problemu. Dzieje się tak głównie u osób przyjmujących leki moczopędne (diuretyki) jak indapamid czy furosemid, cierpiących na zaburzenia hormonalne (np. nadczynność nadnerczy), z pewnymi chorobami nerek oraz stosujących długotrwale kortykosteroidy.

Utrata przez przewód pokarmowy występuje w przypadku przewlekłych biegunek, częstych wymiotów, nadużywania leków przeczyszczających czy niektórych chorób jelit.

Niewystarczająca podaż z dietą dotyczy osób stosujących restrykcyjne diety odchudzające, cierpiących na zaburzenia odżywiania, z problemami alkoholowymi oraz spożywających dużo przetworzonej żywności ubogiej w potas.

Jak rozpoznać niedobór potasu? Objawy, na które warto zwrócić uwagę

Łagodny niedobór potasu często przebiega bez wyraźnych objawów, co sprawia, że problem może długo pozostawać niezauważony. Objawy stają się widoczne zwykle gdy stężenie potasu spada poniżej 3,1 mmol/l.

Wczesne sygnały ostrzegawcze to ogólne osłabienie i szybkie zmęczenie, problemy z koncentracją, drażliwość i zmiany nastroju oraz spadek wydolności fizycznej.

Objawy umiarkowanego niedoboru obejmują skurcze i bolesność mięśni (szczególnie w nogach), sztywność mięśniową, uporczywe zaparcia, wzdęcia brzucha, uczucie kołatania serca i zwiększone pragnienie.

Poważne objawy wymagające natychmiastowej pomocy to znaczne osłabienie mięśniowe z trudnościami w poruszaniu, zaburzenia rytmu serca, duszność, problemy z oddawaniem moczu, nudności i wymioty oraz splątanie i apatia.

Długofalowe konsekwencje niedoboru potasu

Przewlekły niedobór potasu to nie tylko dyskomfort, ale także poważne zagrożenie dla zdrowia. Może prowadzić do nadciśnienia tętniczego (niedobór potasu utrudnia kontrolę ciśnienia), problemów z sercem (zwiększa ryzyko arytmii i chorób wieńcowych), osłabienia kości (może przyczyniać się do osteoporozy), kamieni nerkowych (zaburza gospodarką wodno-elektrolitową) oraz zaburzeń metabolicznych (wpływa na tolerancję glukozy).

Jak skutecznie uzupełnić niedobór potasu?

Naturalne źródła potasu w diecie

Najlepszym sposobem uzupełnienia niedoboru potasu jest właściwa dieta. Oto produkty o najwyższej zawartości tego minerału:

Praktyczne wskazówki dietetyczne obejmują codzienne spożywanie co najmniej 5 porcji warzyw i owoców, wybieranie produktów świeżych zamiast przetworzonych, gotowanie ziemniaków w łupinach (większość potasu znajduje się tuż pod skórką), picie świeżych soków warzywnych (szczególnie pomidorowego) oraz włączenie do diety orzechów, nasion i roślin strączkowych.

Kiedy konieczna jest suplementacja?

W niektórych przypadkach sama dieta może nie wystarczyć. Suplementacja potasu jest zalecana gdy stężenie potasu we krwi jest znacznie obniżone, występują wyraźne objawy niedoboru, przyjmujesz leki moczopędne na stałe lub masz problemy z wchłanianiem składników odżywczych.

Rodzaje dostępnych suplementów to chlorek potasu (najczęściej przepisywana forma), cytrynian potasu (łagodniejszy dla żołądka) oraz glukonian potasu (dobrze tolerowany).

Uwaga! Suplementy potasu to leki na receptę. Nigdy nie przyjmuj ich bez konsultacji z lekarzem – przedawkowanie potasu może być równie niebezpieczne jak jego niedobór.

Zasady bezpiecznej suplementacji

1. Zawsze pod kontrolą lekarza – regularne badania krwi są niezbędne
2. Stopniowe zwiększanie dawki – organizm potrzebuje czasu na adaptację
3. Przyjmowanie z posiłkiem – zmniejsza ryzyko podrażnienia żołądka
4. Obfite popijanie wodą – ułatwia wchłanianie i zmniejsza ryzyko problemów żołądkowych

Zapobieganie niedoborowi potasu – lepiej zapobiegać niż leczyć

Zdrowy styl życia to najlepsza ochrona przed niedoborem potasu. Kluczowe elementy to zbilansowana dieta bogata w warzywa, owoce i produkty pełnoziarniste, ograniczenie soli (nadmiar sodu zwiększa wydalanie potasu), umiarkowana aktywność fizyczna z pamiętaniem o uzupełnianiu elektrolitów po intensywnym wysiłku, właściwe nawodnienie (szczególnie w czasie upałów) oraz ograniczenie alkoholu (etanol zwiększa utratę potasu przez nerki).

Grupy szczególnego ryzyka

Niektóre osoby są bardziej narażone na niedobór potasu:

Seniorzy – wraz z wiekiem zmniejsza się sprawność nerek, a wiele osób starszych przyjmuje leki wpływające na gospodarkę potasu.

Sportowcy – intensywne treningi powodują utratę elektrolitów przez pot. Szczególnie narażeni są biegacze długodystansowi i osoby trenujące w wysokich temperaturach.

Osoby z chorobami przewlekłymi – cukrzyca, nadciśnienie, choroby serca czy nerek zwiększają ryzyko zaburzeń elektrolitowych.

Kobiety w ciąży – zwiększone zapotrzebowanie organizmu może prowadzić do niedoborów, jeśli dieta nie jest odpowiednio zbilansowana.

Kiedy udać się do lekarza?

Natychmiast wezwij pogotowie, jeśli wystąpią silne zaburzenia rytmu serca, znaczne osłabienie mięśniowe lub porażenia, duszność czy trudności z oddychaniem lub utrata przytomności.

Umów się na wizytę u lekarza, gdy odczuwasz przewlekłe zmęczenie i osłabienie, częste skurcze mięśniowe, kołatanie serca lub problemy z koncentracją.

Lekarz przeprowadzi badanie krwi, aby sprawdzić poziom elektrolitów i w razie potrzeby wdroży odpowiednie leczenie.

Podsumowanie

Niedobór potasu to problem, który dotyka wielu ludzi, ale często pozostaje niezdiagnozowany. Prawidłowy poziom potasu jest kluczowy dla funkcjonowania serca, mięśni i układu nerwowego. Najlepszą ochroną jest zdrowa, zbilansowana dieta bogata w warzywa i owoce.

Jeśli należysz do grupy ryzyka lub odczuwasz objawy, które mogą wskazywać na niedobór potasu, nie wahaj się skonsultować z lekarzem. Wczesne wykrycie i leczenie niedoboru potasu może zapobiec poważnym powikłaniom zdrowotnym i znacznie poprawić jakość życia.

Pamiętaj – troska o odpowiedni poziom potasu to inwestycja w długoterminowe zdrowie. Małe zmiany w diecie mogą przynieść wielkie korzyści dla całego organizmu.

Źródła:

1. World Health Organization. (2012). Guideline: Potassium intake for adults and children. Geneva: World Health Organization.
2. National Institutes of Health, Office of Dietary Supplements. (2021). Potassium – Fact Sheet for Health Professionals.
3. American Heart Association. (2021). How Potassium Can Help Control High Blood Pressure.
4. European Food Safety Authority. (2016). Dietary reference values for potassium. EFSA Journal.
5. U.S. Department of Health and Human Services. (2020). Dietary Guidelines for Americans 2020-2025.
6. Mayo Clinic. (2022). Low potassium (hypokalemia): Symptoms and causes.
7. Harvard T.H. Chan School of Public Health. (2021). Potassium – The Nutrition Source.