Każdy aktywny sportowiec wie, jak frustrujące mogą być ból mięśni, sztywność po treningu czy drobne kontuzje. Właśnie dlatego maści sportowe stały się nieodłączną częścią ekwipunku zarówno amatorów, jak i profesjonalnych zawodników. Ale czy wszystkie maści działają tak samo? A może różne rodzaje urazów wymagają zupełnie innych preparatów? W tym artykule dowiesz się, jak wybrać najlepszą maść dla swoich potrzeb i kiedy warto po nią sięgnąć.
Ciekawostka: Według badań opublikowanych w Scandinavian Journal of Medicine & Science in Sports, maści przeciwbólowe działają u sportowców skuteczniej niż ich doustne odpowiedniki, jednocześnie powodując mniej skutków ubocznych.
Spis treści
Jak działają maści dla sportowców?
Maści sportowe to nie magiczne mikstury – ich skuteczność opiera się na sprawdzonych mechanizmach działania. Większość preparatów działa poprzez tzw. teorię bramkowania bólu – bodźce cieplne lub chłodne blokują transmisję sygnałów bólowych do mózgu. To dlatego kiedy się stłuczemy, instynktownie pocieramy bolące miejsce.
Składniki aktywne w maściach można podzielić na kilka głównych grup:
- Substancje chłodzące (mentol, kamfora) – działają przez aktywację receptorów zimna, początkowo stymulując, a następnie desensytyzując receptory bólu
- Substancje rozgrzewające (kapsaicyna, salicylan metylu) – powodują podrażnienie i zaczerwienienie skóry poprzez rozszerzenie naczyń włosowatych oraz zwiększenie przepływu krwi
- NLPZ miejscowe (diklofenak, ibuprofen) – działają przeciwzapalnie bezpośrednio w miejscu aplikacji
Rodzaje maści według mechanizmu działania
Maści chłodzące – pierwsza pomoc przy urazach
Kiedy stosować: bezpośrednio po urazie, przy stłuczeniach, skręceniach i obrzękach.
Maści chłodzące to podstawa leczenia ostrych urazów sportowych. Zawierają głównie mentol, kamforę lub kombinację obu składników. Działają przez wytwarzanie uczucia chłodu lub ciepła, które blokuje sygnały bólowe docierające do mózgu oraz zmniejsza stan zapalny.
Popularne preparaty:
- Voltaren Emulgel – zawiera diklofenak, skuteczny przy stanach zapalnych
- Icy Hot – klasyczny preparat z mentolem i salicylanem metylu
- Bengay – kombinacja mentolu, salicylanu metylu i kamfory
Zasada stosowania: nanosić cienką warstwą 3-4 razy dziennie, nie stosować na uszkodzoną skórę.
Maści rozgrzewające – przygotowanie do wysiłku
Kiedy stosować: przed treningiem, przy przewlekłych dolegliwościach mięśniowo-szkieletowych, w terapii kontuzji przewlekłych.
Preparaty rozgrzewające przygotowują mięśnie do wysiłku, poprawiając ich ukrwienie i elastyczność. Są szczególnie popularne wśród sportowców w sportach zimowych oraz podczas treningów w chłodniejszych warunkach.
Popularne preparaty:
- Finalgon – zawiera noniwamid i nikotynobursztynian, silnie rozgrzewa
- Dol-Pan – z kapsaicyną, długotrwałe działanie rozgrzewające
- Reparil – zawiera escynę z kasztanowca, poprawia mikrokrążenie
Maści przeciwzapalne – na cięższe przypadki
Te preparaty zawierają niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) w formie miejscowej. Są szczególnie skuteczne przy zapaleniach ścięgien, zapaleniu kaletki maziowej czy przewlekłych zespołach bólowych.
Najważniejsze składniki:
- Diklofenak – najpopularniejszy NLPZ miejscowy
- Ibuprofen – łagodniejsze działanie
- Ketoprofen – silne działanie przeciwzapalne
| Składnik aktywny | Siła działania | Główne zastosowanie | Dostępność |
|---|---|---|---|
| Diklofenak | Silna | Stany zapalne stawów i ścięgien | Bez recepty |
| Ibuprofen | Średnia | Ból mięśniowy, lekkie stany zapalne | Bez recepty |
| Ketoprofen | Bardzo silna | Ciężkie stany zapalne | Na receptę |
Dobór maści według dyscypliny sportowej
Różne sporty obciążają ciało w odmienny sposób, dlatego sportowcy powinni dostosować wybór maści do specyfiki swojej dyscypliny.
Sporty wytrzymałościowe (bieganie, kolarstwo, triatlon)
Długotrwały wysiłek prowadzi głównie do przeciążeń mięśniowych i problemów z krążeniem w kończynach. Maratonczycy często borykają się z bólem mięśni łydkowych, a kolarze – z dolegliwościami odcinka lędźwiowego kręgosłupa.
Zalecane preparaty: maści chłodzące po wysiłku, preparaty poprawiające krążenie (z ruskusem lub kasztanowcem), maści ochronne przeciw obtarciom.
Sporty siłowe i kontaktowe
Ciężkie treningi siłowe i sporty kontaktowe często prowadzą do drobnych urazów, krwiaków i przeciążeń stawów.
Zalecane preparaty: maści rozgrzewające przed treningiem, preparaty z arniką na krwiaki, silne maści przeciwzapalne na przeciążenia stawów.
Sporty techniczne (gimnastyka, akrobatyka)
W tych dyscyplinach najważniejsza jest precyzja ruchów i elastyczność, ale występuje wysokie ryzyko urazów stawów i więzadeł.
Zalecane preparaty: delikatne maści rozgrzewające, preparaty wspierające elastyczność tkanek miękkich.
Składniki naturalne – czy warto na nie postawić?
Coraz więcej sportowców sięga po preparaty z naturalnymi składnikami aktywnymi. Według badań opublikowanych w Medicine & Science in Sports & Exercise, stosowanie arniki może zmniejszać intensywność bólu mięśniowego w ciągu 72 godzin po treningu.
Najpopularniejsze składniki naturalne:
Arnika – tradycyjnie stosowana przy stłuczeniach i krwiakach. Badania potwierdzają jej skuteczność w redukcji obrzęków.
Kapsaicyna – wyciąg z papryki chili, działa przez deplecję substancji P w zakończeniach nerwowych.
Olejki eteryczne (eukaliptus, rozmaryn, lawenda) – działają chłodząco i relaksująco, dodatkowo mają właściwości aromaterapeutyczne.
Ekstrakty roślinne (kasztanowiec, ruszczyk, aloes) – poprawiają mikrokrążenie i wspomagają regenerację skóry.
Bezpieczeństwo stosowania – o czym pamiętać?
Maści sportowe są generalnie bezpieczne, ale istnieją pewne zasady, których należy przestrzegać:
Przeciwwskazania bezwzględne:
- Uszkodzenia ciągłości skóry (rany, zadrapania)
- Alergia na składniki aktywne
- Ciąża (dla niektórych preparatów z NLPZ)
Najczęstsze błędy w stosowaniu:
- Stosowanie maści rozgrzewających na świeże urazy – może nasilić stan zapalny i obrzęk
- Aplikacja na niewłaściwe miejsca – unikaj kontaktu z błonami śluzowymi i oczami
Zasada bezpiecznego stosowania: zawsze wykonaj test alergiczny na małym fragmencie skóry przed pierwszym użyciem nowego preparatu.
Kiedy skonsultować się ze specjalistą?
Maści to doskonałe narzędzie wspomagające, ale nie zawsze wystarczą. Bezwzględnie skonsultuj się z lekarzem lub fizjoterapeutą, jeśli:
- Ból nie ustępuje po 7-10 dniach stosowania maści
- Występują oznaki infekcji (zaczerwienienie, ciepło, ropienie)
- Pojawią się objawy reakcji alergicznej
- Doszło do poważnego urazu z podejrzeniem uszkodzenia kości lub więzadeł
Pamiętaj: maści dla sportowców to element kompleksowej terapii, a nie jedyne rozwiązanie. Najlepsze efekty osiągniesz łącząc je z odpowiednią rehabilitacją, zarządzaniem obciążeniem treningowym i właściwą regeneracją.
Źródła:
- Nudo RJ, et al. Efficacy of topical versus oral analgesic medication compared to a placebo in injured athletes: A systematic review with meta-analysis. Scand J Med Sci Sports. 2023;33(8):1513-1526.
- Pergolizzi J, et al. The role and mechanism of action of menthol in topical analgesic products. J Clin Pharm Ther. 2018;43(3):313-319.
- Mayo Clinic. Menthol and methyl salicylate (topical application route). Mayo Clinic Drug Information. 2025.
- DrugBank Online. Methyl salicylate: Uses, Interactions, Mechanism of Action. University of Alberta. 2024.
- Centini M, et al. Topical application of arnica in reducing muscle soreness after exercise. Med Sci Sports Exerc. 2019;51(9):1982-1989.
